زیبایی عمارت نارنجستان قوام یک‌تنه حریف تمام اتفاقاتی است که دلتان می‌خواهد در سفر با آن‌ها مواجه شوید. عطر نارنج، گل‌های رنگارنگ، درختان سرسبز و حوض و فواره‌هایی که دست‌به‌دست هم داده‌اند تا فضایی دل‌نشین را برایتان به وجود آورند. تماشای باغ نارنجستان قوام حس‌وحال عجیبی دارد، حسی قدیمی و آشنا، گویی که همه را به یک مهمانی عظیم دعوت می‌کند.
عمارت نارنجستان قوام در شیراز سالانه گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. در ادامه مقاله قصد داریم به معرفی کامل این عمارت در شیراز بپردازیم.
نارنجستان قوام، نمادی از هنر و معماری ایرانی
باغ نارنجستان و عمارت قوام چنان هنر ایرانی را بلعیده‌اند که چشم هر انسان هنردوستی را از هرکجای دنیا که باشد به خود خیره می‌کند! از سنگ‌های مرمر گرفته تا درهم‌آمیزی چوب، آینه، کاشی‌کاری، نگارگری که همه دست‌به‌دست هم داده‌اند تا در ترکیبی هنر ایرانی را به جهانیان معرفی نمایند. از طرفی آنچه در درازای تاریخ بر خاندان قوام السلطنه گذشته و حکایاتی که در دل این عمارت جای دارد از جمله مواردی است که نمی‌توان بی‌تفاوت از کنار آن رد شد.
ماجرا از دوره زندیه شروع می‌شود که نه نارنجستان قوامی وجود داشته و نه خاندان قوام! شخصی به نام حاج ابراهیم‌خان کلانتر اعتمادالدوله شیرازی به لطفعلی‌خان زند، خیانت می‌کند و این خیانت موجب آسان شدن روال به تخت نشستن آغامحمدخان قاجار و از بین رفتن حکومت زندیه شد.
خاندان قوام و اتفاقاتی که بر آن‌ها گذشت….
آن‌گونه که از اسناد تاریخی برمی‌آید، در زمان حکومت زندیه، حاج ابراهیم‌خان کلانتر اعتمادالدوله شیرازی، از بزرگان شیراز در آن دوره، به لطفعلی‌خان زند خیانت کرد. این کار اشتباه باعث تسلط آغامحمدخان قاجار بر جنوب ایران شد و با برانداختن حکومت زندها، حوزه سلطنت خود را گسترده‌تر کرد.
پس از آن، آغامحمدخان، حکومت شیراز را به کلانتر سپرد. کلانتر هم برای هر یک از اقوام خود منصبی در نظر گرفت این حاکمیت تا دوران فتحعلی شاه ادامه پیدا کرد تا اینکه در همین دوران کودتا شد. این اتفاق فتحعلی شاه را به ابراهیم‌خان بدبین کرد و باعث شد دستور قتل او و تمام اعضای خانواده‌اش را صادر کند. دراین‌بین فقط علی‌اکبر، یکی از پسرهای ابراهیم‌خان به خاطر ابتلا به بیماری سیل از این قتل خانوادگی جان سالم به دربرد و به طرز عجیبی دوباره سلامتی خود را از این بیماری کشنده به دست آورد.
بعدها فتحعلی شاه در سفر خود به شیراز، طی صحبتی با علی‌اکبر برای جبران این تجربه تلخ، لقب قوام‌الملکی و ولایت بر فارس را به او اهدا می‌کند. بدین ترتیب، «علی‌اکبر خان قوام‌الملک اول»، حاکم و والی فارس می‌شود.
عمارت نارنجستان قوام
بیشتر بخوانید: بهترین هتل های شیراز + قیمت ها
ساخت باغ نارنجستان قوام
دستور ساخت باغ نارنجستان قوام و با پسر او شروع می‌شود، اما عمرش به ساخت خانه کفاف نمی‌دهد و قبل از شروع کار از دنیا می‌رود. پسر او، «محمدرضا خان قوام‌الملک سوم»، کار ساخت خانه را شروع می‌کند و به پایان می‌رساند. بعد از مرگ قوام الملک سوم و چهارم، خانه قوام به ابراهیم‌خان قوام‌الملک پنجم رسید. این باغ ارزشمند از ابراهیم قوام به نوه‌اش شهرام رسید که او این باغ را به موسسه آسیایی دانشگاه پهلوی (دانشگاه شیراز کنونی) اهدا کرد.
معماری عمارت قوام السلطنه
مجموعه زیبا و باورنکردنی قوام که مساحتی حدود 3500 مترمربع دارد از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل‌شده است. این مجموعه در سه ضلع شمالی، شرقی و جنوبی باغ با زیربنای بیش از 900 متر ساخته‌شده‌اند. اندرونی قوام شامل بخش‌های داخلی بنا، حمام گچینه و سه خانه در اطراف نارنجستان بود.
البته این خانه‌ها امروزه از بنای کلی نارنجستان قوام خارج شده است. بخش بیرونی عمارت قوام هم شامل نارنجستان قوام می‌شد که معمولاً از آن برای برگزاری مهمانی، جشن و کارهای رسمی اداری استفاده می‌شد. بخش اندرونی و بیرونی به‌اندازه یک کوچه از هم فاصله داشت و از طریق یک تونل زیرزمینی به هم متصل می‌شد.
عمارت اصلی نارنجستان قوام در قسمت شمالی باغ و مقابل حوضی زیبا قرار دارد. ستون‌هایی از جنس سنگ یکپارچه دو طرف ایوان بزرگ قد علم کرده‌اند. جذابیت این ایوان فقط به عظمتش نیست، چیزی که آن را از باقی ایوان‌های بناهای تاریخی متمایز می‌کند نقاشی‌ها، آینه‌کاری‌ها و کنده‌کاری‌های بی‌نظیرش است.
سقف ایوان به هنرمندانه‌ترین شکل ممکن نقاشی شده است. در مرکز سقف یک نقاشی مدال بزرگ طراحی‌شده که اطرافش با ۶ منظره بیضی‌شکل چشم نواز جلوی بیشتری پیداکرده است. در دو طرف ایوان دو راه‌پله تعبیه‌شده است که به اتاق‌های بهارخواب متصل ختم می‌شوند. هر دو طرف ساختمان به یک سالن بزرگ و یک اتاق بزرگ متصل می‌شوند. اتاق‌های محل اقامت حاکم وقت در روبه‌روی ایوان شاه‌نشین قرار دارد. قسمت‌های مختلفی از ایوان و اتاق‌های داخل عمارت با اشکال حیوانات، تصاویر شکارگاه و… به زیبایی نقاشی شده‌اند.
اطراف نقاشی‌های سقف و ایوان شاه‌نشین به شکل هنرمندانه‌ای آینه‌کاری شده است. نقاشی‌های رنگ و روغن بر روی چوب‌های سقف، زیبایی خود را به رخ همگان می‌کشد. کاغذدیواری‌هایی که در حواشی سقف‌ها و نقاشی‌های کاغذی به‌کاررفته‌اند، در آن دوره از اروپا به ایران آمده است.
بخش جلویی عمارت اصلی درهای ارسی و شیشه‌های رنگی دارد. تمام درهای ساختمان را از جنس چوب گردو ساخته‌اند. صدف‌های به‌کاررفته روی بدنه درها به‌کاررفته از سواحل خلیج‌فارس آورده شده‌اند. بالای عمارت دارای سه عدد هلال است و روی آن‌ها با تصاویر و طرح‌های مختلف کاشی‌کاری شده‌اند. دو طاق‌نمای کوچک و یک طاق‌نمای بزرگ در میان ساختمان وجود دارد که تصاویری از خدمتکاران با جام قدح در آن‌ها کاشی‌کاری شده‌اند.
عمارت نارنجستان قوام
بیشتر بخوانید: انواع تور شیراز + قیمت ها و شرایط رزرو تور
معماری باغ نارنجستان قوام شیراز
به‌طورکلی عمارت های اصلی در دو طرف زمین مستطیل شکل واقع‌شده‌اند و مسیر میان این دو عمارت با حوض، درختان و باغچه‌های رنگارنگ پرشده است. ورودی اصلی باغ در سمت جنوب قرار دارد. کتیبه‌ای از جنس سنگ مرمر که در دوران حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار با حکاکی ابیاتی از یک شاعر شیرازی بر سر در آن نصب‌شده است. جنس درب ورودی از چوب ساج است. دو سرباز قاجاریه تفنگ به دست در نزدیکی درب به چشم می‌خورد.
پس از آن به یک مسیر هشت مانند با گچ کاری‌های زیبا می‌رسیم که با دو راهرو به محوطه اصلی باغ وصل می‌شود. در این میان باغ وسیعی به چشم می‌خورد که درگذشته با نرده‌های آهنی احاطه می‌شده است به چشم می‌خورد. سپس حوض بزرگی که در محوطه قرارگرفته است. باغچه‌هایی در کناره‌های حوض ساخته‌شده است.
خیابان اصلی باغ از جلوی حوض تا نمای عمارت جنوبی کشیده شده است. دو ردیف درخت نخل در دو سمت این خیابان کاشته شده‌اند. همان‌طور که از نام آن پیداست این باغ دارای درخت‌های نارنج فراوانی و انواع دیگری از درختان و گل‌های رنگارنگ است.
خانه زینت الملوک، آشپزخانه، دیوان‌خانه، مکتب‌خانه، حمام گچینه، موزه، خانه عرقی‌ها، زیرزمین‌های باغ نارنجستان و … از دیگر مکان‌های دیدنی این عمارت خانه بزرگ و باشکوه است که می‌توانید از آن‌ها لذت ببرید.
هنرهای به کار رفته در این عمارت
مقرنس‌کاری، آیینه‌کاری، معرق‌کاری روی چوب، نقاشی سنتی، حجاری، گچ‌بری و آجرکاری از دیگر شگفتی‌های این بنای تاریخی است. آن‌قدر که به هنگام ترک کردن این اثر، دل کندن برایتان به‌شدت سخت است.
آدرس، امکانات و راه دسترسی باغ نارنجستان قوام شیراز
*آدرس باغ نارنجستان قوام: شیراز، خیابان لطفعلی‌خان زند، نرسیده به خیابان زینبیه فلکه غدیر
*تلفن باغ نارنجستان قوام: 81 43 22 32 – 071
برای رفتن به باغ می‌توان از وسایل نقلیه‌ای همچون اتوبوس و مترو استفاده کرد. برای استفاده از مترو در ایستگاه ولیعصر از قطار پیاده شده و پس از اندکی پیاده‌روی خود را به باغ نارنجستان برسانید. در صورت استفاده از اتوبوس، به پایانه اتوبوس‌رانی ولیعصر رفته و با حدود 15 دقیقه پیاده‌روی باغ را پیش روی خود مشاهده می‌کنید. در باغ نارنجستان قوام شیراز امکاناتی همچون فروشگاه صنایع‌دستی، قهوه‌خانه، سرویس بهداشتی و … وجود دارد.
